Tuesday, December 9, 2008

GoNegosyo i-Multiply Mo, Bulletin No.2: Pang-Regalo Sa Mga Barako (Gifts for Men)

Ang mahalumigmig na simo'y ng hangin, mas mahabang oras na latag ng dilim sa gabi, dangan kasi'y maagap na dumaratal ang takipsilim; at karampot na maghapong sinag ng araw, dangan kasi'y antala ang pagsulpot ng bukang-liwayway. Ito raw kasi ang panahon sa loob ng isang taon, kung saan ang haring araw ay nakapaling nang pinakamalayong agwat sa pang gabing buwan. Ay! pasko na nga naman pala.

Samantala, ito ang mga ritwal ko sa umaga.

Pagkabangon, diretso sa CR, maghihilamos, magsesepilyo, punas-punas, isusuot ang pangbahay na short at kamisa de tsino, at mananaog tungo sa komedor.

Kukunin ang mumunting gilingan ng kape (minuscule coffe grinder) at gigiling ng isang dakot na butil ng kapeng barako. Ang kalalabasan ng isang salang sa gilingan ay sampung kutsarang napulbos na kape, na sa aking pamantayan ng katamtamang timpla ng tapang, ay sapat para sa sampung tasang mainit na kape.

Nakakaramdam ako ng kasiyahan sa munting gawaing ito para sa aking sarili. Hindi ko iniuutos ang pagtempla ng aking kape. Pinagsisilbihan ko ang aking sarili sa ganitong pagkakataon. Ang munting garalgal na ingay na likha ng mumunting gilingan ay tila pampagising sa nananamlay pang diwa. Ang halimuyak ng aroma ng kape na tumatakas sa takip ng gilingan ay pumapawi sa asal na magbuntunghininga sa umaga, sa halip ay mapapahugot-hininga ng malalim upang masamyo ang kawili-wiling bango.



Isang takal ng kape sa kutsara ang isasalin sa mala-kupitang buslo na may pinong salaan ng isang sadyang lutuan ng kape (coffee maker), katumbas ng isang tasang tubig, mas maigi, kung dati nang mainit na tubig mula sa thermos ang ibuhos, upang mapabilis ang pag-agos nito sa pulbos na kape na tila naghihintay na mapaliguan o mabanlian. Sa ikalawang pagkakataon, muling hahalimuyak ang paligid sa aroma ng tunay na katutubong kape.

Habang sinisimsim ang mainit na kape, nagsimula akong mag-isip ng nga bagay na tumpak ipang-regalo ngayung kapaskuhan para sa mga importante at kapitag-pitagang mga tao na marapat mapasalamatan bago man lang tumalikod ang kasalukuyang taon.


Humm ... ano kaya? DVD? ang corny naman, Chivas Regal? ang mahal naman, Oven toaster? ang cheap naman. Nagkaproblema tuloy ako. Wala man lang akong mapagtanungan nang mga oras na yon, di pa kasi bumabangon ang mahal kong esposa. Kung kaharap ko sana siya ay malamang lutas na ang aking pamomroblema, komo babae, marami itong alam tungkol sa rega-regalo.

Aba! mukhang nasa harap ko na nga ang kalutasan ng aking problema!

Regalo Para Sa Mga Barako


Isasaayos sa isang makintab na paper bag, kapirasong ribbon at lakipan ng tarheta, ayos na.

Puede ko rin palang i-negosyo ito, i-private message mo ko, bigay ko sayo ang presyo. Wag matakot, di ito mahal pero di naman mumurahin ang kalidad.

Monday, December 1, 2008

GoNegosyo i-Multiply Mo, Bulletin No.1: New! Multi-Purpose Grasscutter-Harvester

Links

I am promoting a new small machine product. It is a simple metal contraption to be attached to a motorized grass-cutter, which then converts it to double as rice harvester, and also becoming an effective cutting equipment for stalks and shrubs. That attachment consist of a tungsten carbide saw teeth blade and a curved metal sheet, forming like a half funnel that catches and controls the rice paddies from flying indiscriminately to any direction.

I hastily sent samples of that merchandise to some of my Dealers without any enclosed brochures, so they are puzzled now on how to assemble them.

While trying to send a not so clear picture of a readily assembled unit, I paused to satisfy my curiosity, why not google - "grasscutter harvester?" What a pleasant surprise! I stumbled on a Company showcasing the same kind of product with clear product picture and a you tube video too.

Try it now, please Google: "grasscutter harvester", then click PCARRD message board. Or, try to visit directly this link http://www.youtube.com/watch?v=f4SYbaG7OM8 and also http://www.kainitz.com


Be sure to watch the video of harvesting demonstration. The convenience and usefulness of the equipment is very impressive. And that would be more likely how my product will function or will be put into intended use.

That kind of machine is relatively new in the agricultural machinery industry in the Philippines. It has not yet flooded the market, but no doubt, it will soon become a part of basic tools in farming in the countryside - just like the local handtractor and thresher, due to its technological simplicity and adaptability.

With due respect, I thank Kainitz Corporation for having a website featuring that particular product which lead me to use it as a ready reference. I guess, it would work both ways for both of us, this is also in a way, facilitating the introduction of Kainitz Corporation to my prospective Buyers and or Sellers.

For price and specification particulars, please let me answer you on private email

Monday, November 10, 2008

Finding The Good Books


Last Sunday (11-09-08), I entered the National Bookstore, and saw Rick Warren's best selling book "The Purpose Driven Life". I bought the Tagalog version. This makes me having all in all 3 books of "The Purpose Driven", the previous 2 I received as gifts from friends.

I lent the first book to my brother-in-law in Naga City. This time he is already showing signs of conversion because I read his testimony in his blog. The other book is entrusted to a couple friend in Nueva Ecija. Now, this third book, I intend to send to a civic organization in my hometown, where I am also a member, for them to pass among themselves. They have to write their names on the cover every time one has finished reading. Soon, when everyone is through, they have to return it to me in order for me to send them an incentive: another inspirational book to be shared on.

I also picked-up for myself the other book of Rick Warren: "The Power To Change Your Life". At the back cover, it says an introductory persuasion:

    "Do you want to ...
     - become a more joyful person?
     - cultivate a peaceful life in this uptight world?
     - be a kinder, more gracious individual?
     - replace self-indulgence with self-control?
     - experience what the truly "good life" is all about?"

Then scanning the first few pages inside, these lines struck me:

    "When the Holy Spirit controls your life, He will produce in you nine          
     positive characteristics: love, joy, peace, patience, kindness, 
     goodness, faithfulness, gentleness, and self-control."

    "Let me ask you, how many, of the people you work with or live with      
     exhibit these qualities? How many of the people you work with and 
     live with would say these qualities describe you?"

At the moment, I'm already on page 15 out of the 167 of "The Power To Change Your Life". I really have become an avid reader of Rick Warren. His writing style just sink in my brain like a sponge. He presents his ideas in vivid details and offered stories and parallelism on vantage view.

Know what?, when I got out of the National Bookstore on that Sunday afternoon with the books on my hand, I got a lite feeling. Perhaps, on the prospect of finding new from Rick Warren and the excitement that I am now ready to share the book I promised to my friends back home.

The next morning, I received small bits of good news, some difficulties passed, new obstacles arise but in manageable weight. All in all, I feel positive.

Tuesday, October 28, 2008

In Search of Timeless Theme

Christmas season is fast approaching, that is why I'm also in quandary thinking for an idea of what item to give this year as a matter of expressing gratitude to business associates. I'm thinking of a humble token, yet memorable.

I'm already tired of the usual corporate giveaways such as white printed shirts, caps, key-chains, umbrellas, pen and the likes. But thinking all over again, those things mentioned are really time tested, convenient and economical gifts to prepare. So I lingered on that values, thinking of just adding a twist.

Finally, I came out with the most common name in the trade of promotional giveaways - printed t-shirts. But this time, I'm going to promote my beloved hometown, Caramoan. I'd like to bank on the novelty of doing it. Expressing my social concern in promoting my hometown while proudly regaling my business associates how blessed by Mother nature, and beautiful, is the land of my origin.

Now comes the most difficult part of conceptualizing the vivid and timeless representation of Caramoan that could well blend in a piece of limited space on plain shirt.

I just have an imaginative idea but could not put them into graphic presentation. But really, the images that play on my mind are all temporary. What I really wished is to see one design after another, and later decide when I see the "it" or, what some called it, "x" factor. Reading my mind, I could see images of sea turtle, mt. caglago, old adobe church, blue marlin, beaches, and green mountains. Obviously, those are the things and places of interests in Caramoan.

I am at a loss in doing artwork by myself, so I decided to summon the expertise of some friends who knows best of the trade by heart. One is Danymous, a very generous Caramoanon based in the US, who designed magnificently the webpages of "eyeoncaramoan". A highly competitive professional in the field of digital filming or whatever hi-tech terms appropriated for it, as long as we know he flourished in that business in bountiful good richness. The other one is Eli Avellanoza, a humble guy based in Nueva Viscaya State University as a Science Research Specialist. He is a my fellow member at Central Luzon State University (CLSU) Artist Club. He is both adept at canvass and computer graphics painting. Most of his works can be viewed at Blographics (blographics.wordpress.com) and CLSU Artist Club website at http://acpfi.org.

Here are the artworks:




























I will be sending these design lay-out to the printing shop to find out which one will be adaptable or feasibly printable.

I put this matter on blog to awaken some readers imaginations on how to improve or perhaps change the design into becoming more responsive, symbolic and timeless. The process of evolution will now be at work. In this case, new ideas may just spur as a matter of suggestions or making new designs all of their own.

Lastly, I put into blog, my way of expressing gratitude to Danymous and Eli, in making my humble token for the year, truly a piece of meaningful artwork.

Sunday, September 28, 2008

Penafrancia 2008

Halos taon-taon nin aldaw na Fiesta kan Pena de Francia nakaka-bisita ako sa Naga, alagad dai man nin panuga  ta bako man ngani na deboto kan nasabing Patron.


An senyales na harani na an Penafrancia iyo an pagdatong kan aldaw na Setyembre. Sa ikaduwang semana kaan, Biernes, iyo an tradisyonal na "translasyon", an paghatod ki INA gikan Basilica pasiring sa Cathedral. Sarong semana an estada ni INA sa Cathedral hastang aboton na sa aldaw na kina-piestahe sa Centro nin Naga, an ikatolong Sabado. Ini man an aldaw na ipig-buelta si INA sa Basilica na inaantabayan kan mga boyadores sa paagi nin maogmang  selebrasyon kan "Fluvial Procession". Sa aldaw na gayong ini, pambihira na mabul-is na dai mag-uran segun sa sakuyang nagigiromdoman. Kung kaya minalabhag an tubig sa salog na inaagihan kan prosisyon bilang pasilidad sa aldaw na sagrado.

Kina-agahi, piesta na man sa Basilica na minasakop sa Penafrancia Avenue, San Felipe asin Magsaysay. 

Ngunyan ko pa sana nasabotan an siring na rutina kan imahe.

Maikukumpisal ko na bakong gayo mananggad na dobosyon an sakuyang pagdayo sa kapiyestahan kan Penafrancia. Ni minsan dai pa ako nakasalak sa aktibidades kan mga boyadores, dai ako nin sadiring desisyon na makisusuan sa kinahib-ugi nin katawhan sa simbahan, minaatras pa ngani sa intensyon na magsimba para mas makaaiwas sa traffic.

Ngunyan na taon, siring man sana kan dati, hidali na minagayak pa Naga, sa irarom kan boot ko an tunay na katuyuhan, magbakasyon nin duwang aldaw, abandonahon an tambak-tambak na trabahong daing katapusan. 

Nakabisita man giraray sa Basilica sa mga oras na hupa na an dagsa kan mga tawo. Mas halawig pa an mga oras na nakunsumo sa pagbisita sa mga katurood na kahimanwa.

Alagad kan aldaw na iyan, igwa nin nakabitin na konsensya sa sakuyang isipan na dapat kung gibohon. Dai ako nin katuninongan kung paseparahon ko sana. Sa gabos na ginigibo ming pagbisita, sarong lugar ang dapat na bisitahon. Daing saysay an pagsimba ki INA, daing halaga an pagbisita sa mga amigo, kun dai man sana makabisita sa sarong ulilang lugar na iniho na naghahalat sa mga tawong may pagromdom. 

Alas-dose na matangang banggi, nasa trangkahan kami kan Saret Residence, Blk 34, Lot 5&6, Banaba St. Villa Karangahan, Naga City. Mantang naghahalat sa pag-abre kan puertahan, naglayog an sakuyang isipan sa Binanuahan, Caramoan, Harong kan pamilya Pericles Bien. Pag tambara sa mayor na puerta, puntok tolos an halabang lamesa na permi sanang may nakahaon na kakanon. Masiboton si Manay Modeng, permi kang pipiriton na pakakanon. Minsan naisip ko, siisay man ako sainda na igwa nin siring na importansya? Bihira akong maka mati nin importansya sa sadiri nin huli sa kapobrehan kan sarong gikan sa menos na pamilya baga. Alagad dai man palan pinipili na tawo an pamilyang ini, gabos man palan na naglalaog sainda, mina resibe nin siring na hospitalidad.

Naputol an senaryo, nakalaog na kami sa harong kan aki ni Pericles Bien, an samuyang padangat na katorood, si Becky (Jing) Bien Saret. Magigiromdoman, halos santaon nang nakaratay si Sis Jing poon kan aldaw na maraot na mapurohan sya sa disgrasya sa motorsiklo. Halawig na bulan an hinigda sa Mother Seton Hospital, ngunyan, yaon na sa sadiring harong, minamantener nin ataman asin pagmangno kan saiyang mga mahal sa buhay.

Nagburo-balyo an sakuyang isip sa halabang lamesa na dating pigdoropongan dahil sa nakahaon na kakanon, uya ngunyan an halabang hospital bed, nakahaon an babaeng mabooton, an nagmana sa ina nyang masiboton. Naghahalat sa mga tawong madoropong?

Kan premiro kong mabisita si Sis Jing, harayo pa, an pangadyion ko iyo an saiyang madaling karahayan, alagad sa atubangan kan tunay na kamugtakan, nasambit ko ang "Let Your Will Be Done".

Sa ngunyan, mayo nin kolog na masisilag sa lalaw-gon ni Sis Jing, komo blangko na an animo. Maray an kamogtakan kan pisikal na kinalalagakan. Ataman na marhay kan mag-agom na inaapod ni Jing na Kuya Natoy. An dating Natoy na komplikado an nakaaging buhay, ngunyan, dedikado an buhay sa pagataman nin daing pagkaunga sa tawong nagsalo dati sa saiya. 

Dai maabot kan sakuyang kaisipan an rason kan trahedyang nangyari sa buhay ni Sis Jing. Kung sa persona ni Sis Jing, yaon na saiya an katoninonan nin huli ta dai na man apektado kan mga masalimuot na buhay nin kinab-an. Kung nagliligid man an bola nin buhay, kita palan na buhay an nagkakapot kaini. Si Sis na Jing, sarong magayon na dahilan kung gusto tang gumibo nin karahayan.

Pasado alas dos, pauli na kami, nawara an kapagalan sa puso, nakumpleto man giraray na maging makabuluhan na pagdayo sa aldaw kan Penafrancia.

Sunday, September 14, 2008

Muling Sabak sa Gawain ng GK

Paparating pa lang ako ay iniisip ko na kung ano kaya ang daratnan kong trabaho na angkop sakin. Kaya't nung abot tanaw ko na ang project site, napansin ko agad na wala na ang gawain ng pagpapatag, tulad nung gawain nung nakaraang linggo, ang pinakasimpleng pagkilos na di-nangangailangan ng pulso at kasanayan. Napabuntonghininga ako, nangingibabaw kasi sakin ang pagkakaroon ng kaba sa sarili na baka makita ang kahinaan ko kung mapapasabak sa iba pang uri ng trabaho, tulad ng pagpapanday, pagpapalitada, o pag operate ng concrete mixer.

Sa una, tantiyahan muna. Nakita ko ang sunong-sunong na isang bag ng semento ng isang binata, saglit na ibinaba para badbarin ang bunganga na selyado ng matabang sinulid, kapagdaka'y, muling inalsa at isinalampak sa nakangangang makinaryang patuloy na gumigiling. Ah, ayaw kong humawak ng semento, turan ko sa loob-loob ko. Bukod sa malayo ang pinanggagalingang bodega, nangingilo ako na madaiti ang palad sa pinong-pino na hilatsa ng semento, kita ko rin ang umaalimbukay na alikabok nito.

Pinag-aralan ko rin ang gawain ng mga tagasubo ng buhangin at graba sa makinang gumigiling. Magkatuwang na isinasadlak ang gawa sa kahoy na kuwadradong takalan na may dalawang pares na hawakan. Puno ng buhangin at graba, sunod-sunod ang hakot hanggang masapat ang tamang bilang ng proporsyon. Puede ko na rin sanang sabakan ang gawaing ito, pero kabado ako na baka ilang alsahan lang, sumuko ang lakas ko, nakakahiya naman.

Kasalukuyan kasi na nagbubuhos na sa pangalawang palapag, kaya walang humpay at sabay-sabay ang kilos. Dun ko nakita ang helira ng pasa-pasang abutan ng timba na me laman ng hinalong semento, buhangin at graba. Agad akong sumingit at pinili ko ang mataas na posisyon. Tila totoo nga ang kasabihang mas magaan ang trabaho ng isang may mataas na posisyon. Sa ganang akin, nasa ika-lawang palapag ako, isang dakilang tiga-abot ng timba na wala nang laman, ipinapasa pabalik sa ibaba para lamnan muli ng semento.

Gusto kong ipagtapat, masama talaga ang me sobrang talino pag ginamit ng palso. Katusuhan ang nagawa ko. Inaamin ng sulok ng isip ko.

Naubos ang hinalong semento, pansamantalang natigil ang rutina. Natural, bumaba na rin ako sa puesto. Tamang-tama, bumatingting, halos magkapanabay na naulinigan ko ang katagang "hay salamat!" mula sa bibig ng mga hapung-hapong mga manggagawa.

Sa pagkatapos ng breaktime, nanatili ang lahat sa mababang posisyon. Kailangang maghalong muli ng semento. Eh, tumagas ang gasolina sa karburador ng Honda na makina ng mixer, di na mapaandar ang makina, kaya obligadong mag manu-manong haluan.

1-2-4 ang timpla. Sampung semento, 20 buhangin at 40 graba ang binuno namin. Di na ako nakabalik sa dating mataas na posisyon. Tiga-pala ngayun ang toka ko. Sa ganung kalagayan, naalala ko tuloy ang katutubong awiting "magtanim ay di biro ..." Mas masahol pa ang kalagayan kong palaging nakayukod sa pagpapala na tila may mabigat na tanikalang bola pa na nakagapos sa aking mga kamay. Pakiramdam ko mabilis akong ma "low bat", medyo "chappy' na rin ang dating ng gumagaralgal kong tinig. Sa tindi ng init ng araw sa mataas na katanghalian, nanginginig na ang aking kalamnan na akala ko parehas na ang pamamanhid na dulot ng matinding init at lamig.

Gamit na gamit ang aking dalawang braso, puersado rin ang aking mga binti sa labu-labong haluan. Natuklasan ko na ang aking hawak na pala, ay isang maaasahang tungkod din pala. Namalayan ko rin na madalas kong magamit ang aking puwet sa gitna ng umaatikabong haluan. Manaka-naka akong tumatabi para ihanap ang aking puwet ng mauupuan. Napansin ko na di na rin namimili ng malambot na upuan. Sumisilong din ako sa ilalim ng gula-gulanit na lilim. Ganun pala, makakalimutan mo ang luho ng katawan kapag wala ka nang mapagpipilian.

Mahirap talagang makatagal sa pagod, at natutunan ko din, mahirap ding makatagal sa "hiya", sa isiping sobra na yata ang aking pahinga, kaya pilit kong bumabalik sa aksyon.

Nangalahating araw na naman ako, at sa paalaman, nakadaupang palad ko ang ilang manggagawa. Nakapa ko ang magagaspang nilang palad, nakaramdam ako ng pagkapahiya sa sarili. Isang "badge of honor" pang maituturing para sakin ang kanilang kalyuhing palad. Ngunit linilinaw ko, hindi lahat ng kalyo ay katangi-tangi, meron din ako nyan, wala lang sa lugar, nasa likod ko.

Pero teka, bakit ba ako napadpad sa Gawaing ito, at puro naman hirap ng katawan ang litanya ko? Di ko rin sigurado kung ano ang nakalaan para sakin. Marahil ay nasa panahon ako ng pagtuklas. Me nagturo sakin, ipagkatiwala ko daw ang buhay ko sa Maykapal. Matagal ko nang naririnig ang ganyang pang-aakit sa aking ispiritualidad nung nasa koliheyo pa lamang ako, pero di tumimo saking puso. Nitong huli lang, naramdaman ko ang kapayapaan at kapanatagan ng loob, nung sandaling napag-aralan at natanggap ko, ang mga aral ng aklat na "Purpose Driven Life" ni Rick Warren.

Ngayun, hindi na ako takot sa "End of the World" dahil sa bagong pananalig at pagkamulat. Isa na lang ang kinakatakutan ko, tuwing "End of the Month" sa dami ng dapat pondohan at bayarin.


Thursday, September 11, 2008

Ang Unang Araw Ko Sa GK

Gusto kong itala ang araw ng Setyembre 7, 2008, bilang unang araw ng pagyapak ko sa loob ng komunidad ng matagal ko nang naririnig at namamasdan lamang, ang Gawad Kalinga.


At pinasasalamatan ko ang mga kaibigang Tanny Valencia, aking kabayan, sa pagtapik at kay Amang Roxas, ng Cauayan, Isabela, sa pag-udyok sa akin na kumilos na at tuwirang makilahok sa Gawain.


Dumating ako sa isang pook na kasalukuyang tinatayuan ng helira ng kabahayan at itinala ang aking pangalan bilang laborer, alas 8:25 ng umaga. Sana ay napabilang ako sa hanay ng skilled workers, ngunit sa pagkakataong iyon, natuklasan kong wala naman pala akong kagalingan sa sarili, maliban sa trabahong pawis lang ang puhunan.


Kumuha ng pala at nakihalubilo na sa karamihang mga babae at ilang lalaki sa pagpapatag ng tinambak na lupa. Sa unang mga sigwada ay masigla ang bawat kadyot ng pala at kalaunan ay pahinto-hinto na.


Habang nasa kasagsagan ng pagbabanat ng buto, at sa manaka-nakang pag-unat ng katawan para mamunas ng pawis, lumilipad ang aking isipan sa maraming angulo ng pagmumuni-muni sa katotohanan at kabalintunaan ng aking buhay.


Una, na under-estimate ko ang gawain, ni hindi ako nagdala ng tuwalyeta o bihisan man lamang, pano, akala ko, pa-bandying-bandying lang ang gawain. Ginawa kong pamunas ang laylayan ng aking t-shirt, ang magkabilang manggas at hanggang halos pigain ko habang nakasuot ang t-shirt na mugmog na sa tagaktak ng pawis.


Matagal nang panahon pala na di ko na naranasan ang ganong pagpapagal ng katawan, ang marumihan ng lupa ang mga kamay at ang halos umaagos na pagpatak ng pawis. Naka-inom na ako ng halos apat na basong tubig, ngunit di man lang ako makaramdam ng pag-iihi. Maganda nga ang nangyari, naitulak palabas ang mga toxins sa katawan ko sa pamamagitan ng pagpapawis.


Nang mga oras na yon ay napagtanto ko na sa pagkakataong hubad din ako, ay higit na angat pa sa akin ang higit na maralitang tao. Tanging kakarampot na lakas lang ang napapakinabangan sakin, at kapos pa nga dahil nakikita kung higit na maliksi at masigasig pa ang ilang kababaihan, isang paalala nang di mapasubaliang katotohanan, na tumantanda na rin tayo. At wala rin garantiyang itatagal ang aking maninipis na palad. Naninibago talaga na dati’y ballpen ang hawak, ngayun ay pala at piko, katumbas ng tila dalampung ballpen na sabay-sabay na hahawakan.


Tumunog ang batingting. hudyat ng recess. Sa saglit na oras na ito, sumingit ang pagpupulong at nakinig ako sa tinatawag na values formation. Naramdaman ko rin ang mabubuting layunin at pagmamalasakit na itinatanim sa puso ng mga tao. Doon ko rin naisip na sa gitna ng naturang katipunan - ng maka-Dios at maka-taong hangarin, kakaripas ng takbo papalayo ang demonyo sa pagkakataong iyon. Alam ko yon bilang isang ahenteng mangangalakal, malabong makabenta sa inaakalang suki na alam mong walang pera, ganun din yun para sa kampon ng kasamaan, wala siyang mahihita sa kanyang panunukso sa mga taong walang iniisip at ginagawang kasamaan.


Sa pagbabalik puesto, tila bumigat na ang pakiramdam ko sa pagkakahawak ko sa bitbit na pala. Maigting na lalo ang sikat ng araw. Pala dito, pala dun, pala, pala, pala at palinga-linga na rin sa orasan. Parang gusto ko nang pihitin ang isang daliri ng orasan at itapat sa alas dose. Tuluyan na ngang sumuko ang aking lakas, dyes minutos bago mag- tigil trabaho sa pananghalian.


Nag time-out na ako. Half day lang ang puntos ng aking pagpapapatak ng pawis. Sa maaga kong pag retiro, hindi nangangahulugan ng pagtatapos ng aking karanasan sa gawain ng Gawad Kalinga. Alam ko, babalik ako sa bawat magandang pagkakataon para mag-alay ng pawis.


Pagdating sa bahay, lupaypay akong sumadlak sa sofa. Di ko na nagawang tanggalin ang trentas ng aking putikang gomang sapatos. Pinahila ko na lang ito sa aking esposa. Lupaypay man ang katawan, ngunit nag-uumalab naman ang aking maliit na kaligayahang natuklasan at sumibol sa puso. Napakasarap ng pakiramdam maging isang payak na katauhan sa gitna ng naghihikahos na lipunan. Isang pagpapala sa walang nakakakilala (blessed anonymity) ang aking naramdaman. Di na rin nagkakalayo sa pakiramdam ng isang pananagumpay. Kung ganun naman pala, bakit ko pa hahabulin ang tagumpay sa pamamagitan ng pagkamit ng kapangyarihan (power), katanyagan (fame) at kayamanan (fortune), kung magiging kumplikadong higit ang aking buhay?

Sunday, August 24, 2008

Caramoanon Is Me (Caramoanon Ini)

Because I'm one Bikolano, and Caramoanon at that, I am predisposed to write using our regional language, but somehow biased in favor of our Caramoanon vernacular tongue, in the name of our beloved patrimony. Please take note, " Mari na kamo sa www ...," instead of " Madya na kamo sa www ...." I am always raring to put into use our famous Caramoanon terminologies, like these: "hadaw, aw hade? hotodoy, tukam-ag, kagalpakan, orate," those are some cases in point, that when vocally heard, you will catch the peculiar twang spoken by indigenous Caramoanons.

I have works written in our dialect which I usually provide English translation. My idea in doing so, is not so much to readily facilitate the reading satisfaction of Americanized readers, but just a leisurely indulgence for personal amusement of how our native lingua franca would fare vis-a- vis the words spoken by progressive race of people.

I noticed that locals exerts lengthy expression and have limited vocabulary. In English, adjective words and synonyms are in abundance. Necessarily, they have wide optional facilities to find the exacting words to use. In that sense, what we have to explain lengthily, is a matter for them to mean fluently and swiftly. To put it bluntly, just look how tremendously thick is an English than Bicol dictionary, at which, even very hard to find on the shelves of most bookstores.

As time goes by, when I'm able to muster adequate articles that are products of my own brand of talkathon, I'll have them printed again as my second compilation, sourced from two blog sites, half of it earlier written at www. caramoan-kanvar.blogspot.com and from this currently advancing posts at www.kanvar.multiply.com.

When these are done, I will deliver the copies to those people who are close to my heart, share also to some people who are wanting to partake of the inspiration out of my tranquil delight, much better when these hard copies can reach far flung places and land into the hands of youngsters and oldies alike, who love to read literature in prose and poetry mood.

Most of all, these works in printed form, shall serve as documents of my memories, my facility to aid me in going back to my good old days, or youthful days, both ways are alike. Let the copy be a witness to my dreams and triumphant joys, a testimony of my great gratefulness, paying tribute and immortalizing in my thoughts - the people, who in one way or another, offered refuge and comfort to my humble self, them making my life easier under the sun.

And in the coming two or 3 decades time, this compilation will be most handy around maybe pesky toddlers and future grandchildren, as I narrate a documented slice of my life, rest I be assured, that their Grandpa is not inventing "tales of a horseman".

This might be an agreeable life for me, that of marking the signs of the times, no matter, maybe mundanely, but fulfilling to my own happiness.

Thanks for those who have inclination to feel alike in this journey of mine.

Saturday, August 23, 2008

In My Time (Sa Sakuyang Panahon)

I'd like to write on many things, more so of stories that entails a lot of imaginations. Mine or someone else stories, all the same.

I'd like to talk and sit down with idiosyncratic Caramoanons, who still have vivid memories of their ways and means of the times of their lives. To query, argue, use my intuition and trade concepts with them. I would like their testimonies to be a living witness that will serve as reflective mirrors for the new generation.

On the other hand, it is also my desire to write about anything else that are not too seriously mattering in our midst. I just want to savor the the memories of how we plunge into the river. Our menial chore of picking-up mollusk of elongated shells in knee deep waters and dive into deeper part where the rounded-spiral shells are found sticking beneath lime rocks. Go back to times of cutting classes just to be freely willy-nilly wanderer in the forest, gathering wild fruits and be pricked by certain kind of plants with their thorns. Review our misadventures, when we were chased in blitz by a swarm of angry bees, somebody slinged-shot their hive, we unceremoniously fled away, sliding on stony downhill.

There are so many other nostalgic thoughts, like schooling days in elementary, I can not forget the taste of Nutri-bun, a gigantic bread I have ever seen by that time. The hearty happy moments celebrating the Jr. & Senior Promenade in high school, and so with the continuing essays of every stages of my life, in my time.

Whatever comes to mind, I will write at any opportune time, the past, present and future times.

This endeavor of mine, gathering photographs and stories, are due to my personal whim of elevating these pieces of treasured memories into state of immortality, preserving them in the cyberspace library of unlimited capacities and possibilities.

These are really my earnest desires. To be equipped with sharp memories, accurate and honest to goodness telling of the times, wide and unlimited means of looking back.

But modesty aside, I submit to my mortality, not pretending to work on these with the sole encompassing use of my brain. It's due to the advent of modern information technology in my time; such dreams are on the way to come into reality. I am starting it now, drifting on these hi-tech generations, using this medium at www.kanvar.multiply.com


Friday, August 15, 2008

Ang Ulilang Araw ng Agosto 13 Sa Buhay Ko

Sa lahat ng Mga Bumati:

Ty sainyo. Buti pa kayo binati nyo ko. Kaya mula ngayon close na tayo, promise.

Kaya ganyan ang tono ko, kasi di ako binati ng ex-girlfriend ko, na ngayun ay Mrs. Co na.

Ganon pala ang pakiramdam ng nagdaramdam na hindi mabati lalo na ng taong araw-araw mong kasama sa bahay. Naisip ko na marahil yan ang kabayaran nung mga araw na hindi ko rin sya nabati. Nung isang taon na bertday nya, sinita nya pa ko, bakit di ko man lang daw na-alala ang kaarawan nya. Buti na lang mabilis naman akong nakasagot, "ikaw naman, pano ko maaalala na bertday mo na naman eh para ka kasing di tumatanda eh." "kunsabagay nga naman ..." ang sagot nya.

Nitong Mayo lang, pagkagising ko sa umaga, panay ang bati ng mga anak ko sa kanya:" hapi maders day mama ... hapi-hapi maders day," sabay halik pa. Wala lang sakin yun, kaya ayun, nagtampo na naman. Syemps dedepensa ako. "Bakit naman kita babatiin eh di naman ikaw ang Nanay ko, sana kung me Hapi Wifey Day." Talaga namang wala pang official holiday ang Wife Day o kaya Husband Day di ba? Tama ako dun di ba?

Ngayun ang malaking katanungan ko ay kung bakit di nya ko binati nitong bertday ko. Gumaganti lang kaya sya sakin? Ano sa palagay nyo?

Thursday, August 14, 2008

Caramoanon Ini

Komo saro akong Bikolano y Caramoanon, pinahahalagahan kong magsurat sa lengguaheng bikolnon, alagad mas apil na garamiton ko an bernakulong Caramoanon, por sobre sa pansadiring amor sa ginikanan. Notisyaha tabi, " Mari na kamo sa www ...," kuta na " Madya na kamo sa www ...." Halat ko na may pagkalangkag, na magamit an mga pamosong terminong Caramoanon, arog kan: hadaw, aw hade? hotodoy, tukam-ag, kagalpakan, orate, mga nagkapirang halimbawa na kung madadangog bilang tataramon, madadakop mo an pagiging bokales kan mga yanong Caramoanon.

May mga binikol akong obra na linalapatan ko nin interpretasyon sa English. An tuyo ko bako man na gayo para sa lamenting kasabutan kan mga parabasang Amerikano, kundi sarong kalingaan sana na mapagbana-bana an tumparan kan nitibong lengguahe kumpara sa tataramon kan mga tawo sa mauswag na rasa. Napag-adalan ko na haralawig an satuyang tataramon asin limitado an bukabolaryo. Sa English, bastante ang adyiktibo asin mga tataramon na may pararehas o magkakaagid na pakahulugan. Despues, mahiwas an saindang pasilidad na mapagpipilian nin mga tumbok na bukadura. An siste, garong pi-sarong agi sana an satuyang haralawig na paliwanag. Sa madaling sabi, hilinga ta hamak na mas mahib-og an diksyunaryong English itumpar man sa diksyunaryong Bikolnon na a-puersa pa nganing manuparan sa mga tindahan nin mga libro.

Sa mga masunod pang aldaw, matapos makatipon pa nin mga artikulong bunga kan sakong sadiring patara-tara, ipapa-imprenta ko man giraray bilang ika-duwang libreto, na gikan sa duwang blog sites: an kabanga gugunuon sa naamay nang naisurat sa www.caramoan-kanvar.blogspot.com asin digdi sa nag-aabanteng www.kanvar.multiply.com.

Pagkatapos kaini, ihahatod ko an mga kopya sa mga tawong napupusuan ko, ipapa-abot sa mga tawong naghahanap nin inspirasyon na makakua nin heras sa sakuyang toninong na kaogmahan, mas logod pa kung makalakop sa mga puerang lugar na may mga hubenes o gurangan man, na namomoot magbasa nin literatura na tonong prosa asin poeta.

Orog sa gabos, an imprentadong kopyada, magsiserbing sarong dokumento kan sakuyang mga recuerdos, pasilidad sa pagsalingoy sa maogma asin baragsik pang panahon, testigo kan sakuyang pangatorogan, kaogmahan, testimonya kan sakong dakulang pasasalamat, pag-umaw asin pagromdom sa mga tawong nagmakolog sa sakuyang kaabahan sa kinab-an.

Sa mag-aboton na duwa o tolo pang dekada, an mga libretong ini an sakuyang magiging kapot-kapot sa tahaw kan naghisdol nang mga kaakian asin kamakuapoan, isasalaysay ko an dokumentadong parte kan buhay ko, para mas dai lamang masahotan na an saindang Lolo, naghahaman nin "kwentong kutsero".

Ini gayod an oyon kan buhay ko, an itala an mga senyales kan panahon, dai man gayong katoyohan, alagad sulit man sa sakuyang kaogmahan.

Salamat sa gabos na may pakidumamay sa byahe kong ini.

Wednesday, August 13, 2008

Sa Sakuyang Panahon

Kadakol akong gustong isurat, mga istorya asin pangyayaring huhugoton pa sa alintataw. Magsakuya o sa ibang tawo pa man.

Gusto kong makipag-ulay sa mga suanoy na Caramoanon na matandaon asin dai nalilingaw sa mga naging akto kan saindang panahon. Maghapot, maki-regatsaran, maghimate, makipagribayan nin mga konsepto. Gusto kong an saindang mga testimonyas maging testigo asin panalmingan kan makabag-ong henerasyon.

Sa sarong banda, gusto ko man isurat maski mga bagay-bagay na bako man na gayong seryoso. Gusto ko sanang giromdomon an panahon nin paglabto sa salog. An pamisipis sa patohod na tubig asin pagrirop sa tibayong na nakakupo sa irarom kan gapo na horohararom o parting libtong. Balikan an mga aldaw nin paglook sa eskwela tanganing makapamayawas sa kadlagan, magpodo nin korombot, matunok nin layas na awot na turog-turog. Repasohon an adbenturyang nangyari, kan rubo-rubo kaming linibon nin maiisog na sugod, kawasa tinirador an saindang harong, daing hutahot an samuyang karabukab padausdos sa katarangtangan na bulod.

Kadakol pa an mga agi-agi na makapung-aw na paghorop-horopon, arog sa panahon nin pag-eskwela sa elementarya - dai ko malingwan an nutri-bun, an pinakadakulang tinapay na naheling ko kan mga panahon. An pinakamaogmang selebraysyon kan Jr. & Sr. Prom Night kan High School, asin iba pang mga tunay na salaysay kan lambang hagyanan nin buhay sa sakuyang panahon. Miski ano na sanang masayunan, isusurat ko, an karaan, mag presentamente o puturo man.

Inihong sakuyang paghingoha na tiriponon an mga ladawan asin mga estorya, nin huli sa kamaw-utan ko na ipamugtak an mga nasambit na mga restos de recuerdos sa imortal na estado, sa paagi nin pagsang-at kaining mga obras sa internet library kan kalawakan na daing kasagkuran.

Ini nanggad an sakuyang odok sa boot na pagmaw-ot. An magkaigwa nin matarom na memorya, sierto asin bakong basang-basang na pagtantos sa panahon, mahiwas asin daing kasangkuran na pagromdom. Alagad, aminado man na dai akong kabateran, para ako-un na an gabos kaya kong mahimo sa paggamit sana kan sadiring hotok. Nin huli sa makabag-ong teknolohiya sa komunikasyon, magkakaigwa nin katuparan an sakuyang kamaw-otan. Nagpupuon na ako ngunyan, sa pagpapatianod sa modernong panahon, digdi sa behikulo kong www.kanvar.multiply.com.

Monday, June 9, 2008

In Search of Good Books


It’s kind of precise timing taking up this subject matter for its sheer relevance as a subtle way of nurturing one’s mental faculty. Tomorrow is by and large the first opening day of school nationwide for S/Y 2008-2009.

Last week, I nonchalantly wandered inside a mall, drifted into a place crammed with pile upon piles of what appear to be old reading materials. Glancing now intently, I found myself holed-up in a store selling mostly used books and magazines of all sorts. Feels like I fell into a corner of finer things, it rekindled an old familiar feeling inside me, of feeling like a kid surrounded by a variety of toys, upon sight of those resplendent wide array of books, mostly imported, hardbound and of good quality print materials, paperbacks, magazines and assortments; and at bargain prices to boot.

In that fleeting moment, I was prompted to call my comrade back home in my humble hometown, Caramoan, Mr. Regalado A. Emerenciana, a scholarly teacher who is widely acknowledged around the academe as Man of Letters. I can not contain telling him my buoyed-up excitement in rediscovering my old flame, what else, but my utter love for books. And so, his natural instinct was awakened and simply becomes irrepressible too, breaking the long time withheld silent yearnings of his heart: to behold and possess those novelty reading materials I described which are all just within my reach.

Thus, I am entrusting him the following references:

1. The Writer’s Handbook 2004 – A premier compendium of writing techniques, inspiration, and advice.

2. Getting It Right – A survival guide to modern manners.

3. Better English – aims to help improve written and spoken English.

4. To Our Children’s Children – An attractive and engaging guidebook that makes recording a personal history as uncomplicated and easy as writing a letter.

5. Student’s Guidebook in Writing School Papers – Step by step process of writing various school papers can be found in this book.

6. Sample Social Speeches – A ready to use speech technique for all occasions.

7. Famous Speeches and Public Speaking – a handy collection of public speaking masterpieces of famous speakers.

I’m sure a lot of students in the academic community will be benefited should they be willingly lured into reading these references which are essentially instructional in form - aimed at improving not only their writing craft but also their spoken artistry.

These kind of information source books are Mr. Emerenciana’s personal choice. It is in view of his ultimate noble intention of incorporating them into his instructional tools inside the classroom. None the less, I’m quite certain it is also a subtle expression of sharing his love and appreciation of the literary arts, passing on to his students.

I am inspired by that gesture of him. And I think of growing old. And I remembered my old books, realizing they are also valuable treasures to keep, and worth enriching the volume as time
goes by.

And I wish someday, someday I will open my backyard with a mini-library filled with my lifetime collection of books. And I would invite Mr. Regalado A. Emerenciana, and bid him to bring those above-listed 7 book items with him to mingle with mine books, and together, we shall welcome the youth and olds alike, to inaugurate a READING CLUB under a tree.

I decided to make this an entry in my blog, to mark the significance of this small step in joint effort, our own humble way of propagating proficiency in reading and writing, as prelude to developing homegrown local writers.

Tuesday, March 11, 2008

Welcome http://caramoanparish.multiply.com by Fr. Rico Angelo

It’s nice to hear from you Fr. Rico Angelo M. De La Torre

Your creation of web-log: Caramoan Parish, is a very wonderful gift for Caramoanons.

Caramoan, being geographically laid in remote countryside, is really in dire need of resourceful and creative individuals who could introduce pioneering efforts in the field of information technology, specially nowadays that communications’ trends and advancements had dramatically gone by leaps and bounds.

This could be part of history now, with you as the one unselfish individual who shares his valuable time and beautiful talent in institutionalizing the very first website at St. Michael, the Archangel Church, in our beloved hometown, Caramoan.

Our creator of Caramoanon Groups forum and KSean Website is Eng’r. Edgar Nunez. He earned that distinction and honor of being the first concerned Caramoanon to express his civic mindedness in laying out the connecting lines for Caramoanons around the globe and letting them to converge at those two web sites that are basically dedicated for Caramoanon concerns. Such web sites are probably the first and earliest for Caramoanons in general to have ever had.

I’m sure the Caramoanon groups at http://groups.msn.com/caramoan would be very glad to invite you to join the forum.

I have linked your http://caramoanparish.multiply.com to my http://caramoan-kanvar.blogspot.com.

Yes, we have not yet met before, otherwise I should have noticed you. It looks like Caramoanon had just been blessed to have a cool, sporty and trendy priest in you. I guess a Yuppie meyn, break it down, yo!

Saturday, March 8, 2008

Gantahan II - Getting to Know the Master Carpenter

Nagpahanap ako sa Caramoan nin antigong gantahan o litrohan man lamang, alagad sagkod ngunyan dai pang resulta an paghanap. Kadakol sana an estorya nin paturoro-turo kun saen o sa-irisay pa na kagharong an igwa pang saray kan sakuyang pighanap. Mas malibyano nanggad maghanap an ngimot kaysa bumungkaras para maghalungkat sa kalapatan asin maalpog na sulok-sulok, o kaya magtangad sa kun sain-sain na kabaan nakasang-at, an kaban na dayupot sa erok na kadikloman.

I requested from Caramoan to look for that antiquated Gantahan or even the Litrohan, but unfortunately, the search result has no clear indication yet. There were just a lot of stories elicited, pointing here and there, naming whom and who treasured those things I am looking for. Lip service becomes a convenient finder, instead of jumping at once to search every nook and cranny, brave the dust and cobwebs which were the usual longtime companion of such treasure chest.

Sabagay, sa gulping estorya naparahay man ta na-swertehan kong madangog an ngaran, an ngaran kan sarong “Panday”, an de-kalibreng karpintero na bantogan na iyong kag-panday kan mga gantahan, litro, medyahan, un-kuartohan, ultimo an karosan, na nagserbing reglamento nin komersyadong takadan sa banwa kan Caramoan.

At any rate, there was blessing in disguise with those lengthy accounts. I heard the name, the name of the master carpenter, who is said to be widely acknowledged as the one who crafted such boxes which became the measuring standard in Caramoan trade.

Sa mga masunod na aldaw, isusurat ko an ngaran asin recuerdo kan sarong abang tawong may abang legasya na nawalat na magayon paghorop-horopon kan katawhan sa satuyang banwaan.

In the following days, I shall write about the man and his humble legacy that would just leave a beautiful memory and indelible impression on the consciousness of every Caramoanon.

Sa paagi kan perpetual na librarya sa kalawakan, maw-ot kong umawon asin isaray an nagkapirang memorya manongod sa tawong ini na karapat-dapat man na maiukit sa gapo kan panahon an saiyang abang ngaran. Ini an saiyang magiging monumento na daing peligrong marumpag, orog na matagal, dai matutukal o mababaak, kumpara sa saiyang marmol na lapida na nawalat sa mapong-aw nyang lubungan, kun igwa man.

Through the perpetual library on the cyberspace, I wish to pay tribute and preserve our memory about this man whose humble name is worthy to be engraved on the stone tablet of time. Here, his' is a monument that is physically indestructible, much more durable, undetachable and unbreakable, unlike his tombstone laid upon his graveyard, if any.

Abangan. (Await.)

Wednesday, February 27, 2008

Gantahan

Para mas dai malingawan an mga bagay-bagay na daan, uya an saro sa mga serye nin pagrepaso kan sarong tema na hinugot sa memorya asin imaginasyon na ginuno sa alintataw kan mga gugurang na dai tugot na malingaw.

So that certain stories of olden days will not be relegated into the dustbin of oblivion, here is one part series review of a subject extracted from memory and recollection of images from ancient minds who refuse to forget.

An tema iyo an manongod sa pagsukol o pag-valor sa komersiyanteng kantidad kan satuyang pang-oro-aldaw na konsumo, partikularmente an bagas - sa makaluma asin atrasadong panahon nin transakyon sa mercado.

The topic is on measurement and commercial value of stuff we consume daily, particularly that of rice commodity - during those backward trading times.

An panahon kan sakuyang reperensya iyo an aƱos na pagawagaw na an pagretiro kan dekada sisenta, abante sa pag-atubang sa bag-ong taon na daing kasigurohan, kasabay an pagdatong kan rehimeng martial law. Sa panahon nin militaristang batasan, malibyanong naimplementar an mga bag-ong diktang sistema.

My time line reference are those remaining few years ending the decade of 60’s, onwards unto the dawning of new era of uncertainty, around time at the onset of martial law regime. Under authoritarian rule then, drastic implementation of new order are prevalent.

Ini man an panahon na nagkakaigwa pa sana ako nin kadikit na pagmalangmang sa agi-agi nin buhay, sa pangalagkalag sa kapalibutan asin paghimate sa hiro kan komunidad. Sa ayuda nin pahapot-hapot sa mga ka-kontempor-aniong amigo asin konsultasyon sa wisyo kan mga gugurang na tawo, nahaman inihong kapidasong historya sa paagi nin oro-erestorya.

This is the time of my earliest conscious memory of living, just learning to periscope on things around me, and having the gut feel of impression on my community. Aided by quizzing some of my contemporary bosom friends, and consulting the wisdom of our elders, this bit of history was made possible – delivered in a way of just telling a casual story.

Sa sakuyang amay na panahon, an komersyo nin barakalan nin bagas pigpa-agi sa takad, na kun sain an konsiderasyon sa kwenta nakapabor sa bulto kan produkto, bakong sa ulay nin gabat sa paagi nin mekanikal na timbangan.

In my earlier time, commercial rice trading is consummated by way of determining its volume using simple handmade measuring containers rather than by its weight being determined by mechanical equipment which is a weighing scale.

An pinakahalangkaw na takad iyo an sarong kaban na bulto. Nakalaag sa mahib-og na sako. Ini an suanoy na sako na an materyales matuos na hinabol o garong sinaralapid na hinag-ot na abaka. An gadot na sako minasalo nin 24 gantas, dangan tinatahi nin torsidong kanyamo tanganing an pakabuka maisara. Por kabanes an barakalan kan mga para-kupada, na iyo man an paratienda nin tingi-tingi sa kadakling katawhan sa banwa sa paagi nin por ganta, o baya, por litro.


The highest unit of volume purchase is by cavan, contained in thick old fashioned sack. Those sacks are durable and made out of woven abaca mini-twines and strands. A well filled sack swallows 24 gantas, then sewn using thick thread to close its opening. Bulk buyers are the ones who in turn retails to the end-user’s market on per ganta or liter base unit.

An Gantahan boda Litrohan na takadan - hinaman kan sarong de-kalibreng panday. Gamit an limang pedasong tabletang kahoy na may siertong sukol, na tinarakip para mamuknang sarong kuwadradong kahun- kahon. Ini pinaparehistro sa nagkanigong ahensya nin gobyerno para maging otorisado. Sa irarom kan pagmasid kan mga deputadong empleyado sa munisipyo, sinisiguro na an takadan selyado nin alambreng tanso na nakatakod na garong hikaw sa sarong tampi kan kuatro-kuwadradong hinimong kahoy. Pati na an kapidasong kahoy na pangkaris sa umbaw igwa man nin takod na selyo kan reglamento.


The Ganta and Liter measuring boxes – were handcrafted by a top caliber local carpenter. Using 5pcs of small wooden tablets of accurate dimensions; fastening them together to realize a perfect cubic form. These are then registered with the appropriate government agency for proper accreditation. Under strict supervision of deputized municipal government employees, they see to it that the boxes were notched with “seal of standard”, looked like an earring that dangles through copper wire on one cubic side. Even the small plain piece of rectangular scraping wood, must also be tagged with such seal.

An minasunod na talastas iyo an mga praktikal na sumada:

- Sa sarong (1) ganta, katumpar an may tolong (3) litro, despues
72 litros igwa an sarong kaban o sako.

The following accounts are practical summations:

- One (1) ganta is equivalent to three (3) liters, therefore,
72 liters are there in all in one cavan or sack.

Apisar sa mga opisyal na nasambit na takadan, may laen pang takadan na pig-usar an katawhan sa saindang sadiring pagkaoroyonan. Namukna an karagdagan na porma nin takadan por sobre siguro sa pag-insister kan mga transaksyon na alang-alangon. Mas menos na takad por konsiderasyon sa mas hababang agod kan pobreng parokyano. Sa puntong ini na diskubre an paggamit kan “Salmonan”, sarong matalipning-peras na hitso na basyong lata nin sardinas na “Rosebowl” an marka. An segunda, iyo an sadit na kaparehong hitsura na inapod na “medyahan”. An pinakahuri asin pinakasadit na bilogon na nakatindog na lata - iyo an apod “lechehan”, na hali sa sarong basyong lata na may markang Darigold, Carnation o Milkmaid, mga popular na produktong kondensadang gatas na de-lata kan mga panahon.

Aside from those mentioned standard measurements of the trade, there are other forms of volume containers that evolved in the populace by their own accord. These additional measuring variations are probably a way to accommodate insistent and recurring odd quantitative dealings. One way of establishing lesser denomination, and probably to cater less privileged consumers with less purchasing capacity. It is in this sense that a measuring tin can called “Salmonan” was thence adapted. Such was a flat pear-shaped empty can of sardines having a popular brand name, “Rosebowl”. A succeeding and similar but minute volume tin can was called “medyahan”. The least was a small in cylindrical form called “lechehan”, a salvaged container out of Darigold, Carnation and Milkmaid, all are popular canned condensed milk products then. .

Lakop an paggamit kan Salmonan, Medyahan, Lechehan sa laog kan mga kaharungan bilang batayan sa pansadiring riribayan o sorolian kan saindang para-usong pangangaipohan.

The use of Salmonan, Medyahan, Lechehan, are widespread in domestic homes as their convenient standard of measure for their private barter trading needs.


Inapod na “Salmonan”, ninhuli sa ngaran kan klase kan sira na nasa laog kan sardinas na Rosebowl. So segundang sadit na lata nin rosebowl, inapod na Medyahan, ninhuli sa eksaktong kabanga ini kan laog kan dakulang Rosebowl na lata. An “Lechehan” naman hali sa kinastilang lengguahe na boot sabihon -“gatas”.

- An sarong (1) “Salmon” kun siring may duwang “Medya”.
- An sarong (1) “Salmon” katampad ning 1-1/2 “Leche”


Called “Salmonan”, with reference to the kind of fish that a Rosebowl sardines contains. Its smaller pack version called “Medyahan” , due to its exact half content opposite the big Rosebowl can. While “Lechehan” derived its name from Spanish language, which denotes - “milk”.


- One (1) “Salmon” is therefore, having two halves (medyahan)
- One (1) “Salmon” is equal to 1-1/2 “Leche”

Napag-araman na an sarong (1) ganta palan, mapapano nin 9 na leche, o kaya 6 na salmon.
An 1 litro may 3 leche o 2 salmon, o 4 na medya.

It was learned that a gantahan will be filled by a 9 full of lechehan, or 6 measures of salmonan. A liter has 3 leches, or 2 salmons, or 4 medyas.

An nagdadalagan na presyo kan bagas segun kun menos o premera klase, sa siring na panahon nin tarakadan - poko mas o menos P0.80 sentimos hasta P1.20 kada ganta.

The prevalent price range in that span of time, depending also on classification of rice quality, more or less, is P0.80 to P1.20 per ganta.

Kun gusto ta maaraman an kantidad sa kuarta kan bakalan, gamiton ta na an satuyang matimatikong sentido. Ipamugtak na sana niato an pag-asyumer para sa sarong presyo sa paagi nin kwentada kan kabang-an na presyo, siyempre, P0.80 mas P1.20, divisido por 2, despues = P1.00 por ganta!

1 ganta = P1.00/ganta = 3 litros
1 litro = P1.00 ÷ 3 ltr = P0.30 sentimos + 3 manaro
1 kaban = 24gantas x P1.00/ganta = P24.00

If we want to determine the price, let us use some mathematical sense. Of course, we add the price range and divide it by 2 in order to obtain the weighted average price for purposes of calculation. So, (P0.80 + P1.20) divide by 2 = P1.00.00/ganta

1 ganta = P1.00/ganta = 3 liters
1 liter = P1.00 ÷ 3 ltr = P0.30 centavos + 3 cents
1 cavan = 24gantas x P1.00/ganta = P24.00

Uminabot an panahon kan pagsalida, an takadan kinambyohan nin timbangan. An premirong kadakling gamit, sarong antigong baskula romana kun apodon. Ini an halaban-on na medyo tipil na lansang na nagkitay-kitay sa pakasab-it, may pagabat na kapidasong solidong lansang an sa-walang lado na pighuros-huros, asin may kalawit an sa-too na may nakasag-od na salodan kung sain binubugtak an bagay na titimbangon. Nababasa an timbang sa mga kurit na gulinda sa kahalaban-i kan lansang sa aktong balansiyado an gabat kan magkaibong na puro.


Time was finally due to convert the system of measurement. Those measuring cubes were discarded in favor of the weighing scale. The first type of equipment used was the old fashioned beam scale called “ bascula romana” It’s an elongated metal placed hanging, with a solid piece of iron on the left- side which is slideable back in forth; having hook on the right-side that which carries the load. Indicative weight is read on engraved scale marks spread along the body of the beam, at the moment when both sides are in equilibrium.

Sa madaling sabi, an baskula romana iyo an kawangis na kasangkapan na bitbit sa walang kamot kan simbolo kan hustisya sa husgado na sarong babaying may halabang sayang puti asin nakapiring an mga mata.

In other words, “bascula romana” resembles the balance scale held on the left hand by that blindfolded lady in a long white gown, whom representing the symbol of justice.

Kan opisyal na an kuntodong implementasyon kan timbangan sa komersyo nin barakalan nin bagas, nagpaluwas an munisipyo nin selyadong timbangan na mas moderno sa baskula romano. Ini an timbangan na nakapatong sa lebeladong pasun-adan, sarong lata-lata na may “spring” na mekanismo sa laog, may bilog na pandok sa atubangan na palibot nin numero dangan may kamot na kawangis kan orasan, may hitsura nin bandehadong tanso na naluto an ibabaw, na iyong parasalo sa produktong kaipuhan maaraman an gabat.


When full implementation of weighing scale as a means of valuation in rice trade are adapted, the local government issued a calibrated table scale, a far cry advanced in technology than the “bascula romana”. It is mostly made of tin with spring mechanism inside its main body. The frontage looks seemingly the face of a round clock with pointer hands that passes around numbered calibrations. On top was a brass tray that carries the product that need to be weighed.

An bersyon sa timbangan na may puntos na kilogramo, sarong metrikong sistema. Ini an panahon na nagpoon pa sanang praktison sa Pilipinas an makisumaro sa paggamit kan metrikong sistema bilang unibersal na batayan sa pagsukol kan halos entering nasyones, alinsunod sa “International System of Units (SI)”.

This version of weighing scale in kilogram unit is called metric system of measurement. This is just the early start of the Philippines adapting with the universally accepted standard of measurement in “International System of Units (SI) being used worldwide.

Sa romdom ko, kan mga panahon man na ini idineklara kan estado an martial law, Setyembre 21, 1972, na may isinusulong na bansag na “Bag-ong Lipunan”.

I surmised this was around time martial law was declared, September 21, 1972, bannering a slogan of “New Society”.

Alagad dai man tolos binayaan, o dai tolos nalingaw, nin huli gayod sa haloy na pagkatood kan tawo sa dating kaugalian nin tarakadan, kaya sinusod man giraray na pagkasunduon an takadan sa timbangan.

Uya an mga matimatikong deribasyon:

1 kilo = 4 leche = (2 salmon + 1 leche) = (1 litro+1 leche)
1 ganta = (2kilo + 1 leche) = 3 salmon = 6 medya
1 kaban = 54 kilos

But then it was not outrightly abandoned, perhaps old habits are really hard to forget, So, transitory compromise was contemplated, then, mutual marriage of volume and weight measurements was reached.

These were the mathematical derivations:

1 kg. = 4 leche = (2 salmon + 1 leche) = (1 litro + 1 leche)
1ganta = (2 kgs. + 1 leche} = 3 slamon = 6 medya
1 sack = 54 kgs.

Ngapit pa, napara an suanoy na kolor kapeng sako na garong de-kustora sa bagasan, rinibayan nin mahimpis asin hayakpit na sako na ipinamugtak an standard sa eksaktong timbang na 50 kilos na sana kun gadot sa bagas.

Later on, old fashioned thick sacks were no longer used in rice trading. It was replaced with new kind of sacks that are thin and just enough to contain the new standard of 50 kgs. rice per sack.

Nagiromdoman ko man an mga pangyayari, panahon na pilansar pa sana an pigsabing Bag-ong Lipunan, nagkaigwa nin krisis asin katikapohan sa bagas. Ini an panahon na nagpila an tawo sa pagbakal nin bagas sa RCA na may limitasyon an kada pamilya sa duwang kilo sana. An RCA, pinahalip-ot na ngaran na Rice and Corn Administration, an namahala sa pag-importa nin bagas na hali pa sa ibang nasyon, para may maidistribuer na baratong bagas sa mga tawo. Hali pa garo ito sa Japan, an bilogon na mahangot ang parong na bagas.

I recalled that just after launching the so called New Society, there was an economic crisis highlighted by rice supply shortage. These were the times I saw people falling in line to buy RCA rice with a 2 kilo per family buying limit. RCA is an abbreviation of Rice and Corn Administration, which manages the importation of rice from outside country source, so that it can provide cheaper staple food for the people. I guess those rice came from Japan, that short whole grain type with pungent odor.

Sa tahaw nin katikapohan, may mga pamilya na an sinapna piglogoan pa nin giniling na mais, bantog na paboritong maluto kan mga Cebuano kan panahon, tanganing maka-ekonomiya ta medyo borobarato sa bagas. Idagdag pa na tibaad, tanganing daing gayo ganahan an parakakan ta maharaphap an kumbinasyon na bagas-mais sa halonan. Minsan mawar-an ka talaga nin gana ta garong marorolagtok pa ta dai man sabay na nauunog an mais boda bagas. Nakakakan ako kaan kaito kaya nasabi ko tabi.

In the middle of that crisis, some families resorted to have their steamed rice mixed with corn grits, known as favorite staple food of Cebuanos at that time, in order to at least save from cost, since corn is a little bit cheaper than rice. In addition- probably perhaps, to lessen palatability and be able to restrain sumptuous intake since that food mix is quite rough on the esophagus. Also, it is more likely one will loss appetite since most often, cooking rice-corn combination proved difficult to achieve satisfactory result due to different cooking time required by both cereals. I have experienced eating them before, that is why I can talk about it.

Sa paglipas nin nagkaperang taon, an opisina kan RCA rinibayan ning ngaran na NGA o National Grains Authority. Halat palan, an samatuang opisinang rinibayan kan RCA iyo an NARICC (National Rice and Corn Corporation). Sa presente, ini nang NFA (National Food Authority). Dai nang gayo nagpipirila an kasaraditi sa mga panahon na ini nin dekada 2000. Kupado na gabos permi kan darakulang negosyateng may bodega an bagas sa NFA. Alagad iba ng orolay an.

And in the coming years, RCA was renamed NGA or National Grains Authority. By the way, RCA predecessor office was National Rice and Corn Corporation (NARICC). At present, we have National Food Authority (NFA). I seldom see queuing of poor citizens for rice rationing these days. NFA rice are almost always sold out to big business people having big warehouses. But that is already another story.